Kościół św. Katarzyny w Nowym Targu

---

Historia

Świątynia, która stanowi ważny element kulturowy Nowego Targu, została założona w 1346 roku podczas lokacji miasta na prawie magdeburskim przez króla Kazimierza Wielkiego. Budowla początkowo składała się z murowanego prezbiterium, które dotrwało do czasów obecnych. Reszta konstrukcji była drewniana. Dodatkowo, z tego okresu pochodzą również kamienne kropielnice, które umieszczono przy wejściach do kościoła, podkreślając jego unikalny charakter. W roku 1493 przywilej króla Jana Olbrachta potwierdził uposażenie tej pięknej świątyni.

Niestety, w 1601 roku miała miejsce katastrofalna tragedia – wybuchł pożar, który praktycznie zniszczył miasto. Zniszczeniu uległy niemal wszystkie budowle, ostał się jedynie kościół św. Anny oraz kilka domów. Kościół św. Katarzyny zdołał zachować jedynie prezbiterium oraz zakrystię. Kolejnym krokiem w historii świątyni było jej odbudowanie w murowanej formie w latach 1606 lub 1611, zgodnie z różnymi źródłami. Sam proces budowy obejmował wzniesienie nowej murowanej nawy oraz wieży, która została zwieńczona barokowym dachem hełmowym.

W 1634 roku mieszkańcy Nowego Targu dobudowali kaplicę Najświętszej Maryi Panny Różańcowej, a w 1717 roku uzyskała ona własnego kapłana oraz niezbędną szatę i naczynia liturgiczne. We wrześniu 1649 roku biskup krakowski Olbracht Lipnicki dokonał uroczystej konsekracji świątyni. Historia kościoła zawiera również trudne momenty, takie jak spalenie i obrabowanie go przez Szwedów w czasie potopu szwedzkiego w 1656 roku, a rok później miał miejsce nowy pożar. W 1668 roku biskup Mikołaj Oborski poświęcił odnowione ołtarze.

Wielokrotne pożary, które miały miejsce w latach 1710, 1719 oraz 1764, zniszczyły wiele elementów wyposażenia świątyni. W 1765 roku proboszcz ks. Józef Kazimierz Sawicki, herbu Nowina, zainicjował szereg prac remontowych. W ich ramach ogrodzono przykościelny cmentarz, wymieniono dach, a także odnowiono mury kościelne. Ozdobiono portalem bramę kościelną oraz wejście do zakrystii, a także znacząco rozbudowano organy. Rok 1766 przyniósł kolejną rekonsekrecję, której dokonał biskup Franciszek Potkański.

Jego następca, ks. Szymon Zamojski, w końcu XVIII wieku zrealizował projekt nowej plebanii oraz budynków gospodarczych. W tymczasie do kościoła dobudowano niską kruchtę, zbudowaną na fundamentach starej, która spłonęła w 1784 roku. W 1897 roku proboszcz ks. Michał Wawrzynowski doprowadził do odnowienia wszystkich ołtarzy, podczas gdy w 1892 Władysław Rossowski stworzył obraz św. Katarzyny umieszczony w ołtarzu głównym. Jest to kopia wcześniejszego dzieła zniszczonego w tak dużym stopniu, że nie można było go uratować.

Dalsze lata przyniosły remonty, a także nowości w kościele. W 1916 roku dla celów wojennych skonfiskowano dzwony, a w 1926 zrealizowano remont świątyni. W 1932 roku barokowy ołtarz św. Józefa spłonął, ale został odnowiony w 1938 roku. Nowoczesne zmiany zaszły także w 1989 roku, kiedy przy kościele powstał ogród różańcowy ze źródłem u podnóża groty Matki Bożej Niepokalanej. Rok później, dzięki inicjatywie proboszcza ks. Mieczysława Łukaszczyka rozpoczęto kompleksowy remont świątyni, który obejmował odnowienie ołtarzy, ambony oraz chóru, a także zakup nowych ławek i konfesjonałów.

Architektura

Wyposażenie wnętrza tej zabytkowej świątyni charakteryzuje się przede wszystkim elementami barokowymi, jednak największą uwagę przyciąga obraz „Matki Boskiej z gruszką”, który znajduje się w prezbiterium, nad wejściem do zakrystii.

Pierwotnie obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem znajdował się w drewnianej świątyni poświęconej świętej Annie, jednak ze względów bezpieczeństwa zdecydowano o jego przeniesieniu. Uważa się, że powstał on prawdopodobnie w XV wieku i jest przedstawicielem tzw. szkoły małopolskiej.

Budynek kościoła otoczony jest murem, w którym wyróżnia się wieża z dzwonnicą, przez którą można wejść na dziedziniec kościelny. Wewnątrz dzwonnicy znajduje się rzeźbiona scena przedstawiająca Ukrzyżowanie, na której widnieją postaci Matki Boskiej oraz św. Jana.

Na zewnętrznej ścianie kościoła, w sąsiedztwie wieży zegarowej, usytuowana jest wnęka z figuralnym przedstawieniem Chrystusa Ukrzyżowanego oraz dwóch złoczyńców. Co więcej, pod dachem zachowały się fragmenty fryzu sgraffitowego, które ukazują motywy podhalańskie.

Organy

W 2004 roku organy firmy E. Weyland zostały sprowadzone do Kościoła św. Katarzyny w Nowym Targu z Niemiec dzięki firmie Krzysztofa Jakubowskiego z Wieprza. Przed ich przybyciem, w tym miejscu znajdował się jednomanuałowy instrument wyprodukowany przez firmę Biernacki. Później, w 2014 roku, Andrzej Guziak dokonał zamiany dwóch głosów pedałowych, co poprawiło jakość dźwięku. Następnie, w listopadzie 2015 roku, miał miejsce przegląd instrumentu przeprowadzony przez znanego organistę, Jana Jamroga z Ochodzy. Ostatnie znaczące zmiany miały miejsce w 2024 roku, kiedy Andrzej Guziak wymienił piszczałki w głosie Oktave 4’ z cynkowych na cynowe, a także zastąpił głos Feldflöte 2′ na Quinte 2 2/3’. Zmiany objęły również Mixturę 4 f. 1 1/3′, która została zamieniona na 3 f.

Instrument posiada różnorodne głosy, które tworzą szeroki zakres brzmienia. Poniżej przedstawiamy dyspozycję tego unikalnego instrumentu:

Manuał I	Manuał II	Pedał
1. Prinzipal 8′	1. Gemshorn 8′	1. Subbass 16′
2. Gedackt 8′	2. Gedacktflöte 8′	2. Oktavbass 8′
3. Oktave 4′	3. Prinzipal 4′	3. Quint bas 5 1/3′
4. Rohrflöte 4′	4. Querflöte 4′	4. Choralbass 4′
5. Quinte 2 2/3′	5. Oktave 2′	5. Pousone 16′
6. Mixtur 4 f. 1 1/3′	6. Sesquialter 3 f. ab g	–
7. Trompete 8′	7. Quinte 1 1/3′	–
–	8. Scharf 3-5 fach 2/3′

---

Oceń: Kościół św. Katarzyny w Nowym Targu

---