Rynek w Nowym Targu

---

Zabudowa Rynku

Ratusz

Budynek ratusza w Nowym Targu, który wzniesiono w połowie XIX wieku, jest obiektem o znacznym historycznym znaczeniu. Posiada on dwie kondygnacje oraz forma pseudoklasycystyczna, która przyciąga wzrok. Na froncie budynku znajduje się imponująca wieża zegarowa z przeszkloną latarnią, na którą nałożono charakterystyczny hełm zakończony iglicą.

Ratusz zbudowano na miejscu wcześniej istniejącego obiektu, który również spełniał tę samą funkcję. Informacje na temat tego poprzedniego ratusza można znaleźć w lustracji z 1767 roku. Był on drewniany, świeżo ukończony, z dachem pokrytym gontem i podcieniami, które opierały się na solidnych słupach. W jego wnętrzu oprócz siedziby władz znajdowało się również więzienie. Co ciekawe, fundamenty wcześniejszego ratusza odkryto podczas rewitalizacji przeprowadzonej w 2012 roku.

Kamienice

Do końca XVIII wieku zabudowa na Rynku była drewniana, jednak tragiczny pożar w 1784 roku zmusił mieszkańców do zmiany tej sytuacji. W obawie o przyszłe bezpieczeństwo rozpoczęto budowę murowanych kamienic. Rodzina Strzałkowskich była jedną z pierwszych, która podjęła się tego zadania pod koniec XVIII wieku.

W połowie XIX wieku na Rynku dominowały już murowane zabudowania. Zachowały się liczne zabytkowe kamieniczki, które można zobaczyć głównie po północnej stronie rynku. Przeważa tam typ kamienicy dwukondygnacyjnej, cechujący się trójosiową elewacją.

Pierzeja północna

Na północnej pierzei Rynku wyróżnia się kamienica nr 9, która pierwotnie należała do rodziny Herzów. Jej elewacja zdobiona jest rzędem boniowanych pilastrów. Podobną architekturę ma kamienica nr 10, gdzie również przyciąga uwagę ekspresyjny kuty balkon. Większość z tych budynków powstała w drugiej połowie XIX wieku.

Pierzeja południowa

W przeciwieństwie do północnej, pierzeja południowa jest w gorszym stanie, prezentując się znacznie mniej okazale. Na tej stronie znajduje się secesyjny budynek z półokrągłą attyką, który pochodzi z początków XX wieku.

Pierzeje wschodnia i zachodnia

Wschodnia i zachodnia pierzeja Rynku zostały w głównej mierze zastąpione nowoczesnymi budynkami, których architektura nie jest zbytnio udana.

Kapliczka św. Jana Kantego

Kapliczkę wzniesiono po wielkim pożarze, który zniszczył Nowy Targ w 1784 roku. Zgodnie z planem katastralnym, wykonanym po odbudowie miasta w 1846 roku, w zachodniej części Rynku zaznaczono jej lokalizację w otoczeniu czterech drzew.

Wnętrze kapliczki zdobi rzeźba św. Jana Kantego, która została wykonana w 1904 roku z inicjatywy radnego Ignacego Moczydłowskiego. Rzeźba ta odzwierciedla typowy schemat kompozycyjny poprzedniej, drewnianej realizacji, przedstawiającą znaną legendę o profesorze Akademii Krakowskiej, który cudem skleił zniszczony gliniany dzbanek. Rzeźba stworzona z wapienia pińczowskiego, jest polichromowana i umieszczona na wysokim cokole, którego szczyt przykryty jest miedzianym daszkiem.

Historia

Nowy Targ, jako osada handlowa, zyskał znaczenie dzięki swojemu rozległemu rynkowi. W przeszłości, na tym miejscu, organizowano coroczny jarmark, który przyciągał rzesze kupców oraz mieszkańców całego Podhala. Przez lata liczba jarmarków rosła, a w 1920 roku odbywały się 26 razy. W 1925 roku burmistrz Józef Rajski zdecydował o wprowadzeniu regularnych, cotygodniowych jarmarków, które z czasem przeniesiono z Rynku na osiedle Bereki. Obecnie jarmark ma miejsce na nowej targowicy położonej nad brzegiem Dunajca.

Historyczne zmiany w architekturze miasta były znaczące. Po pożarze w 1784 roku, starosta sądecki, Austriak Tischirsch von Siegstetten, zainicjował proces przebudowy Nowego Targu. Przebudowa obejmowała nowy plan siatki ulic, całkowicie niezgodny z pierwotnym układem. W ramach tych zmian Rynek został znacznie powiększony.

W 1884 roku powstał nowy, murowany ratusz, którego kształt przetrwał do dnia dzisiejszego. Z kolei w latach 1950–2012 na Rynku stał pomnik Władysława Orkana. Został on pierwotnie odsłonięty w 1934 roku na Małym Rynku, znanym dzisiaj jako plac Juliusza Słowackiego. Po wybuchu II wojny światowej, Niemcy planowali zniszczenie pomnika, jednak mieszkańcy Nowego Targu ocalić postać, ukrywając ją przez 10 lat.

W 1950 roku Orkan został wydobyty z ziemi i przeniesiony na Rynek, aby zastąpić pomnik wdzięczności Armii Czerwonej, który zajmował dotychczasowe miejsce. W 2012 roku, podczas rewitalizacji Rynku, zdecydowano o jego przeniesieniu z powrotem na plac Słowackiego do pierwotnej lokalizacji.

W latach 2011–2012 Rynek przeszedł gruntowną przebudowę. W ramach tego projektu wymieniono nawierzchnię na granitową, a także usunięto 80 drzew i krzewów, co wpłynęło na wygląd przestrzeni. Zrealizowano również iluminację budynku Ratusza oraz kapliczki św. Jana Kantego. Starą fontannę zastąpiono nową, która została zaaranżowana w nowoczesny sposób, eliminując murek ochronny z poprzedniej konstrukcji.

Ograniczono liczbę miejsc postojowych w centralnej części rynku, przenosząc parkingi na północną i południową pierzeję. Powstały również nowe elementy małej gastronomii, takie jak letnie ogródki, które wzbogacają ofertę ożywiającą przestrzeń publiczną. Ruch kołowy wokół Rynku pozostał bez zmian.

W 2020 roku średniowieczny układ urbanistyczny Nowego Targu, w tym Rynek, został wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego przez Małopolskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków.

Imprezy i wydarzenia

Rynek w Nowym Targu ma ambicje stać się kulturalnym oraz towarzyskim centrum w mieście. W 2013 roku władze lokalne ogłosiły kalendarz wydarzeń, które miały się odbywać w tym miejscu w różnych miesiącach, starając się dostarczyć mieszkańcom oraz turystom atrakcji przez cały rok.

• Marzec – ostatnie dni działania miejskiego lodowiska, które cieszyło się dużą popularnością,
• Kwiecień – brak szczególnych planów na wydarzenia,
• Maj – święto uczelni z Janem Kantym Pawluśkiewiczem, festyn promujący regionalne produkty i kulturę,
• Czerwiec – brak zaplanowanych wydarzeń,
• Lipiec – występy w ramach Małopolskiego Festiwalu Smaku oraz filmy w plenerze,
• Sierpień – kontynuacja plenerowego kina, Tour de Pologne, piknik country, a także kilkudniowy Jarmark Podhalański,
• Wrzesień – tradycyjny festyn zatytułowany „Święto Chleba”,
• Październik – Dzień Papieski, który był organizowany przez lokalne parafie,
• Listopad – obchody Święta Niepodległości,
• Grudzień – kiermasz bożonarodzeniowy oraz otwarcie lodowiska, które zdobi rynek w sylwestra,
• Styczeń i luty – lodowisko, które wciąż zaprasza do zimowych atrakcji.

Dzięki tak zróżnicowanej ofercie, rynek w Nowym Targu staje się miejscem spotkań różnych kultur i tradycji, co przyciąga zarówno mieszkańców, jak i turystów z całego kraju.

---

Oceń: Rynek w Nowym Targu

---