Maria Pajerska

---

Życiorys

Maria Pajerska przyszła na świat 11 lipca 1913 roku w Nowym Targu. Ukończyła edukację w Państwowym Gimnazjum im. Seweryna Goszczyńskiego w Nowym Targu, a następnie stała się absolwentką Seminarium Nauczycielskiego w Warszawie. Wiedza i umiejętności zdobyte w tych instytucjach pozwoliły jej pracować jako nauczycielka, a przed wybuchem II wojny światowej, w 1939 roku, uczyła w prywatnym gimnazjum w stolicy Polski.

W momencie wybuchu wojny oraz po przystąpieniu do Przysposobienia Wojskowego Kobiet, aktywnie uczestniczyła w obronie Warszawy. Po zakończeniu walk w stolicy, w grudniu 1939 roku, wróciła do Nowego Targu i zaangażowała się w działalność Związku Walki Zbrojnej. 21 lipca 1940 roku została wezwána do Krakowa, gdzie wzięła udział w spotkaniu z kapitanem Adamem Smulikowskim, ps. „Kotwicz”. To na tym zebraniu ogłoszono utworzenie jednolitego odcinka kuriersko-przerzutowego „Południe”, który składał się z czterech pododcinków, noszących imiona kobiet: „Teresa” (Nowy Targ), „Sabina” (Nowy Sącz), „Kazimiera” (Jasło) oraz „Bronisława” (Sanok).

Po przyjęciu tego zadania, Maria Stała się kierowniczką pododcinka „Teresa”, którego siedziba znajdowała się w Nowym Targu. W tej roli działała do czerwca 1941 roku, używając różnych pseudonimów, takich jak „Hanka”, „Marynka” i „Janeczka”, a także posługując się przybranym nazwiskiem Teresa Porębska. W ramach swoich obowiązków przechodziła przez trasy transgraniczne, między innymi z Zakopanego do Budapesztu jako kurierka, a także brała udział w akcjach bojowych.

Po zagrożeniu aresztowaniem związanego z „wsypą” w Krakowie, Maria została przeniesiona do Warszawy. Przydzielono ją do sztabu „Skrzydeł”, gdzie zajmowała się przejmowaniem zrzutów lotniczych. Po przekształceniu ZWZ w lutym 1942 roku, zaczęła działać w Armii Krajowej. Niestety, wiosną 1942 roku jej działalność konspiracyjna została wykryta przez gestapo. Rankiem 12 sierpnia 1942 roku, zaskoczona przez Niemców w swoim mieszkaniu przy ulicy Zakręt 1 na warszawskiej Sadybie, została aresztowana. W dramatycznym momencie, próbując uniknąć schwytania, zażyła truciznę, kończąc swoje życie.

Maria Pajerska spoczywa na Cmentarzu Bródnowskim (kwatera 37F-4), gdzie została pochowana pod pseudonimem „Teresa”.

Upamiętnienie

Maria Pajerska została pośmiertnie odznaczona Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari, co jest wyrazem nieocenionego uznania za jej odwagę i poświęcenie.

Warto również zaznaczyć, że jej imię znalazło się na tablicy upamiętniającej wychowanków-ofiary wojny, która została ustanowiona w macierzystym I Liceum Ogólnokształcącym im. Seweryna Goszczyńskiego w Nowym Targu.

Dodatkowo, uchwałą Miasta Nowy Targ z dnia 20 listopada 2017 roku, ul. Wojsk Ochrony Pogranicza została przemianowana na ulicę Marii Pajerskiej, co podkreśla jej znaczenie w historii lokalnej społeczności.

---

Oceń: Maria Pajerska

---